Ένας παραδοσιακός φούρνος στα Σφακιά της Κρήτης, μία σειρά από παιδικές αναμνήσεις γεμάτες αρώματα και γεύσεις και μία παρέα νέων παιδιών που φρόντισαν να ζυμώσουν τα παξιμάδια τους με βασικό συστατικό την συμβουλή της γιαγιάς Άννας : ”Αν θες παιδάκι μου να κάνεις κάτι καλό, κάντο με τα χεράκια σου…”.
Καύκαλο ονομαζόταν το κρητικό ψωμί που είχε ωριμάσει με προζύμι και χωριζόταν σε πανωκαύκαλο σε κατωκαύκαλο για να ξεραθεί και να γίνει παξιμάδι. Οι Κρητικοί το έβαζαν σ’ένα μικρό σακίδιο, το περίφημο ”βουργιάλι”, χειροτεχνημένο στον αργαλειό, μαζί με άλλα τρόφιμα.
Είναι χειροποίητο και ζυμωμένο με αλεύρι χαρουπιού. Ακολουθεί τον παραδοσιακό τρόπο ψησίματος και είναι διπλοφουρνιστό στους παραδοσιακούς φούρνους των Σφακίων ώστε να διατηρεί όλα τα καλά του συστατικά. Πιο αναλυτικά, περιέχει :
-
Αλεύρι σίτου
-
Aλεύρι από κριθάρι ολικής άλεσης
-
Προζύμι
-
Χαρουπάλευρο (15%)
-
Πυρηνέλαιο
-
Αλάτι
-
Μαγιά
ΙΣΤΟΡΙΑ ”ΑΠΟ ΧΡΥΣΑΦΙ” ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΟ ΠΡΟЇΟΝ
Στην Αρχαία Ελλάδα, όταν μιλούσαν για παξιμάδι, μιλούσαν για τον ”Διπυρίτη Άρτο”. Διπυρίτης από την σύνθεση των λέξεων ”δύο” και ”πυρά” καθώς έμπαινε στην πυρά δύο φορές. Μάλιστα η τεχνική της παρασκευής του ήταν τέτοια που είχε ως στόχο ν’ αφαιρεθεί κάθε ίχνος υγρασίας. Απώτερος στόχος ήταν να εξυπηρετεί τις ανάγκες των ανθρώπων που ήθελαν να ταξιδέψουν μακριά. Και ήταν τέτοια η επιτυχία του νέου τραγανιστού προϊόντος που διαδόθηκε στα μήκη και τα πλάτη του κόσμου. Έτσι, το συναντούμε και σε άλλες γλώσσες και χώρες με τις ονομασίες ”biscotte” ‘η ”biscuit” για τους Γάλλους, biscoctus για τους Λατίνους και ”biscotto” για τους Ιταλούς.
Στον Μεσαίωνα, τα κρατσανιστά ψωμάκια, βρίσκουν επιτέλους την παντοτινή τους ονομασία. Ονομάζονται ”παξιμάδια” τιμής ένεκεν του Παξαμά, του Λογίου από την Βοιωτία που πρότεινε το διπλοφούρνισμα του ψωμιού και μας χάρισε μία από τις πιο νόστιμες ευρεσιτεχνίες! Έτσι, ο Παξαμάς, ο ”Τσελεμεντές” της αρχαιότητας που έγραψε πολλά γαστρονομικά βιβλία, μας σύστησε το παξιμάδι που έφτασε να πρωταγωνιστήσει ακόμη και σε ιστορικά γεγονότα! Το συναντάμε ακόμα και στ’ αμπάρια των πολεμικών πλοίων όταν οι Βενετσιάνοι έφερναν πολεμοφόδια στους Κρητικούς. Αλλά και στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το παξιμάδι αποτέλεσε βασική τροφή των ανταρτών στα κατοχικά βουνά.
Από τότε μέχρι σήμερα, πολλά χρόνια πέρασαν και μαζί τους πολλά ιστορικά γεγονότα και πολλές αλλαγές στον τρόπο διατροφής. Τα παξιμάδια ωστόσο παρέμειναν ως ένα βασικό στοιχείο στην καθημερινότητα ιδίως των Ελλήνων. Από την βάση στις κρητικές σαλάτες μέχρι το εύκολο σνακ που τρώγεται ανά πάσα στιγμή, το παξιμάδια αποτελούν τα θεμέλια της μεσογειακής διατροφής μαζί με το λάδι, την ελιά και την μυζήθρα.